نماز

نماز

کلید واژه:

 

نماز، ستایش، اسرار، صلوة، رجاء، سلامت، نور چشم، قبولی طاعات، گناه، جماعت، بهشت، . . .. .  . . . .

چکیده:

در این مقاله بر آنیم تا یکی از ارکان و ستون های دین مبین اسلام یعنی نماز را به بررسی و کاوش بنشینیم. عمودی که بدون آن خیمه دین پابرجا نمی ماند و با قبول آن تمام اعمال قبول وآن تمامی اعمال  مردود است. ابتدا تاریخچه ای از جایگاه  نماز در ادیان را به نگارش درمی آوریم. سپس به فلسفه  و اسرار نماز و جایگاه آن در کلام ائمه و بزرگان دین پرداخته و به عوامل حضور قلب انسان در عبادت و نیایش و رجاء حاصل از آن در دل انسان اشاره کرده و به آثار و برکات عبودیت در قبولی طاعات دیگر و مصون ماندن از گناه و خطا رسیدیم. در ادامه مقاله آثار اجتماعی و روانی و سیاسی و . . . . . . نماز و همچنین به جلوه های نماز در آثار علمی مشهور جهان اسلام در کتب علما و فقها و نیز احادیث اشاره شده است. درپایان نیز اثرات نماز در عالم برزخ و قیامت نیز به اختصار آورده شده است. اسرار نماز هرگز به تمامی قابل فهم و درک نیست، اما بر انسان خاکی فرض است که با استعانت از کلام قرآن و احادیث و . . . . .  به حدّ توان در رسیدن به این سر چشم زلال بکوشد.

 

چرا که بقول ملاروم:

 آب دریا را اگر نتوان کشید       هم بقدر تشنگی باید چشید.

 مقدمه

 

 سپاس و ستایش هر کریمی را که با کمال کبریا و عظمت استغفاء و عزت در لطف و مرحمت و باب عطوفت و رافت بر روی بندگان گشوده، و اصناف خلایق و عرض حاجات را از  شریف و وضیع، خاص و عالم رخصت مکالمه و مخاطبه و مناجات و عرض حاجات ارزانی فرموده هرکه رازی دارد، با جناب متعالی تو، روی برو تواند گفت و هر که نیازی آورد در حضرت او به مشاهده عرض تواند نمود.  

نه بردرش وزیری گماشته که بوسیله رشوه به او متوسل شوند و نه وکیلی بازداشته که به دست آویز پیشکش به او توسل نمایند، نه حاجبی و نه دربانی.

«هر که خواهد، گوبیا و هر چه خواهد، گو بخواه

                                                             کبر و ناز و حاجب و دربان در دین درگاه نیست.»

همه کس را در همه جا و همه وقت به جناب او راه است و از ظواهر و باطن همه درهمه حال آگاه، سلطنت و پادشاهی او را سزد و بس.

از محبت و رأفت و نهایت کرم که با بندگان دارد، شبانه روزی پنج وقت ایشان را به نماز امر فرموده تا تکرار ذکر و تجدید عهد در ساعات معین وسیله ی تقرب بندگان شود به آن جناب و ذریعه با رور شدن درخت حب در دل ایشان گردد، نسبت به رب الارب، و ساعتی چند روی نیاز به خضوع و خشوع بر آستانه بنده نواز کار ساز نهند، وراز دل خود به حضرت عالم الغیوب عرض دهند، غم خود را با لطف او بگویند و دوای درد خود را با لطف او بگویند و دوای درد خود را از کرم او بجویند تا او از روی تفضیل و تعطف، ناتمامی هر کس را به قدر استعدادش تمام کند و شکستگیش را درستی انعام بخشد.

پوشیده نیست که نماز بهترین طاعات و فاضل ترین عبادات است. چنانکه در حدیث نبوی وارد شده که «نماز ستون دین است» هرگاه مقبول شد همه عبادات او مقبول است و اگر مردود گشت همه ی عبادات مردود است. چون مقصداصلی از نماز یاد حق تعالی است و تجدید عهد با او و ثنای او از روی مسکنت و خضوع و خشوع سؤال مهمات از او به ابتهال و خضوع، پس بنده را ناچار است از حاضر ساختن دل درآن و فهمیدن آنچه می گوید به زبان.

در حدیث نبوی وارد است که:« نیست بنده را از نماز او اثری و ثمری مگر آنچه فهمیده است از آن، و دل با خود داشته در آن(فروع کافی ج 3)» و در حدیث دیگر وارد شده که: «هر که دو رکعت نماز بگذارد و سخن نگوید در آن با نفس خود به چیزی ار اموردنیا(یعنی چیزهای دنیوی در خاطر نگذراند.) و فارغ شود از آن نماز، نماند میان او و حق تعالی گناهی مگر آن که آمرزیده شود.»

زین چراغی معرفت کامروز اندر دست ماست

                                                                          شاهراه سعی و اقلیم سعادت روشن است.           «پروین اعتصامی»

 

هر که نه گویای تو خاموش به      

                                                                                     هر چه نه یاد تو فراموش به           «نظامی»

شکر منعم واجب آید در خود

ورنه بگشاید در خشم ابد

هین کرم بینید، وین خود کس کند؟

کز چنین نعمت به شکری بس کند؟

سر ببخشد شک خواهد سجده ای؟

یا ببخشد، شکر خواهد قَعده ای؟

انبیاء گفتند در دل علتی است

 که از آن در حق شناسی آفتی است

نعمت از وی جملگی علّت شود.

طعمه در بیمارگی قوّت شود؟                       «مــــــــــولوی»

نماز مهمترین اعمال دینی است، که اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادت های دیگر هم قبول می شود و اگر پذیرفته نشود اعمال دیگرهم قبول نمی شود و همان طور که اگر انسان شبانه روز پنج نوبت در نهر آبی شستشو کند؛ چرک در بدنش نمی ماند نمازهای پنج گانه هم انسان را از گناهان پاک می کند. و سزاوار است که انسان نماز را در اول وقت بخواند و کمی که نماز را بی اهمیت و سبک شمارد، مانند کسی است که نماز نمی خواند، پیغمبر اکرم (ص) فرمود:«کسی که به نماز اهمیت ندهد و آن را سبک شمارد سزاوار عذاب آخرت است. روزی حضرت در مسجد تشریف داشتند مردی وارد و مشغول نماز و رکوع و سجودش را کاملاً به جای نیاورد؛ حضرت فرمودند: اگر این مرد در حالی که نمازش این طور است از دنیا برود، به دین من از دنیا نرفته است.» پس انسان باید مواظب باشد که به عجله وشتاب زدگی نماز نخواند و در حال نماز به یاد خدا و با خضوع و خشوع و وقار باشد، و متوجه باشد که با چه کسی سخن می گوید و خود را در مقابل عظمت و بزرگی خداوند عالم بسیار داننده و ناچیز ببیند و اگر انسان در موقع نماز کاملاً به این مطلب توجه کند، از خود بی خود می شود، چنان که در حال نماز تیر را از پای مبارک امیرالمؤمنین علیه السلام بیرون کشیدند و آن حضرت  متوجه نشدند. و نیز باید نمازگزار توبه و استغفار نماید و گناهانی که مانع قبول شدن نماز است مانند: حسد، کبر، غیبت، خوردن حرام، آشامیدن مسکرات و ندادن خمس و زکات بلکه هر  واجب را ترک کند. و همچنین  سزاوار است که کارهایی که ثواب نماز را کم می کنند به جا نیاورد، مثلاً در حال خواب آلودگی به نماز نایستد، و در موقع نماز به آسمان نگاه نکند و نیز کارهایی که ثواب نماز را زیاد می کند به جا آورد، مثلاً انگشتری عقیق به دست کند و لباس پاکیزه بپوشد و شانه و مسواک کند و خود را خوشبو نماید. (توضیح المسائل حضرت امام خمینی ره  ص 99).

پیامبر اکرم (ص) فرمود:

 امت من  چهار گروه هستند:

1-   گروهی نماز می خوانند ولی در نمازشان سهل انگارند؛ «ویل» برای آنهاست، و «ویل» نام یکی از طبقات زیر جهنم است، خداوند فرمود: فَوَیلٌ للمصلین اَلذین هم عن صلاتهم ساهون، سوره ماعون، آیه 4 و 5.

2-   گروهی گاهی نماز می خوانند و گاهی نمی خوانند، پس «نهی» مال آنهاست، «نَهی» نام یکی از طبقات پایین جهنم است خداوند متعال فرمود: (فَخَلَف مِن بعد هم خلفٌ اضاعوا الصلوه و اتَّبَعوا الشهواتِ فَسوفَ  بلقون غِناً) سوره مریم آیه 59 سپس جانشین آن مردم خدا پرست قوی می شوند که نماز را ضایع کرده و اط شهوات پیروی کردند و این ها به زودی در «نَهی» افکنده خواهند شد.

3-    گروهی هیچ وقت نماز نمی خوانند،«سَقَر» برای آنهاست، «سَقَر»هم نام یکی از طبقات زیرین جهنم است که خداوند متعال فرمود: (اهل بهشت از اهل جهنم سؤال می کنند)چه چیزی شما را به سَقَر کشاند؟ گفتند ما از نمازگزاران نبودیم.

4-   گروهی همیشه نماز می خوانند، و در نمازشان خشوع دارند. خداوند متعال فرمود: «قَد اَفلَح المومنون الذین هم فی صلاتهم خاشغون»سوره مؤمنون آیه 1 و 2.

امیدواریم خداوند متعال همه ی ما را از گروه چهارم قرار دهد.

« وَ اَقِم الصلاة تنهی عن الفحشاء و المنکر  و لذکر ا... الکبر»سوره عنکبوت آیه 45 و نماز را به پادار، که نماز انسان را از هر کار زشت و منکر باز میدارد و یاد خدا بزرگتر است.

تاریخچه نیایش و بشریت

نیایش در نظر غربی ها جناب عقل را درگه بسی بالاتر از عشق است . ما داشتن نیروی برتر را بر قدرت مکاشفه و احساس ترجیح می دهیم. علم می درخشد در صورتی که مذهب به خاموشی می گراید. ما از دکارت پیروی می کنیم اما پاسکال را رها کرده ایم ما همچنان در توسعه و تقویت مغزی خود می کوشیم ، اما کوشش های معنوی روح مانند احساس اخلاقی، احساس جمال و به خصوص احساس عرفانی – از تکامل باز ایستادند ضعف این غرایز عمیق، بصیرت انسان متجدد را کور کرده است یک چنین نقصی به او مدان نمی دهد برای ساختمان بنای اجتماع بتواند عنصر شایسته ای بشمار آید. احساس عرفانی غالباً در نیایش تجلی می کند. نیاش در نهایت وضوح یک پدیده ی روحی است. حال آنکه جهان روح خارج از دسترس علوم و فنون مادی ماست. پس چگونه می توان درباره نیایش شناخت قطعی و تجربی بدست آورد؟

نیایش کشش روح است به سوی کانون غیر مادی جهان . نیایش عبارت است از تضرع، ناله ی مضطربانه و طلب یاری و استعانت  و گاهی یک حالت کشف و شهودروشن و آرام درونی و مستمر و دورتر از اقلیم همه محسوسات، به عبارت دیگر می توان گفت که نیایش پرواز روح است به سوی خدا، نیایش نمودار کوشش انسان است برای ارتباط با آن وجود نامرئی، آفریدگار همه ی هستی، نیایش بلندترین قله ی تعبیر را در پرواز عشق، از میان شب زمانی عقل پیدا می کند.

فلسفه و اسرار نماز

نیایش تنها خواستن مایحتاج زندگی که هست نمی باشد، بلکه نیایش متعالی، خواستن نیازهایی بالاتر از زندگی است.

چه کسی نیایش می کند؟ چه کسی با شدت و عشق و اضطراب و هراسان «می خواهد»؟  کسی که میان «آنچه هست» با «آنچه باید باشد» در او زیاد است. چنین کسی مضطرب است، چنین کسی دائماً خواهنده و مشتاق و نیازمند و تشنه است و چنین کسی نیایش می کند. اما کسی که این دو حالتش بر هم منطبق است یا به قدری فاصله میان این دو «بودن» ش اندک است که با صدور یک رتبه یل یک دخل از بین می رود.

     اصولاً دعای اسلامی دارای دو بخش است.

اول، خطاب به خداوند است. در این خطاب که خواهنده یا دعا کننده به خدا خطاب می‌کند، صفات خداوند و مقام خداوند، ذات خداوند، رابطه خداوند با کائنات، رابطه خداوند با انسان، رابطه فرد با خداوند، کیفیت اراده و تدبیر و عظمت و صفات بزرگ خداوند، به زبان دعا کننده بیان می‌شود. به طوری که اگر خطاب‌ها را برداریم یک کتاب فلسفی درباره خدا شناسی می‌شود. آنجا دعا نیست، کسی چیزی از خدا نمی‌خواهد در آنجا خطاب به خداوند است، این خطاب‌ها قدری زیبا، عمیق و دقیق است که زیباترین و دقیق‌ترین و لطیف ‌ترین و در عین حال عمیق‌ترین صفات و استدلال‌ها و اثبات خدا شناسی و تلقی انسان است.  

دوم، مرحله کوچکترین خواستن است، ادین خواستن ها مطالبه مایحتاج مادی به آن شکلی که در میان ما رایج است، بلکه خوهای پسندیده و فضیلت های انسانی خواستن از اوست، آنچه تکرار می شود. اعلام چیزی است که وسیله سعادت برای من و خانواده من و جامعه است، دوری از پستی ها، ذلت ها و احتیاج به دیگران ،پذیرش ستم و سازش با ظلم است، نجات از انحطاط ها و موارد ضعف انسانی است، این ها همه اگر شکل دعایی را از آن برداریم باز دستور اخلاق، دستور زندگی اجتماعی و همچنین آگاهی  دادن به انسان است. که سرمایه راستین و خواستهای برتر و عوامل سقوط کدام است؟ دعای حربه ای برای مبارزه فکری و اشتباهی است.

امام سجاد در پنهانی ترین زوایای قلبش و همچنین در هر جمعی و با هر کسی و در هر محفلی و هر شرایطی؛ به نام دعا ، همه ی  اصول اعتقادی تشییع را- از کیفیت شناخت ما نسبت به خداوند و توحید و کیفیّت شناخت ما نسبت به پیغمبر اسلام، که این ها فصل هایی از این صحیفه است، کیفیّت اعتقاد ما به سجایای اعتقادی، کیفیّت اعتقاد ما به امامت، ائمه و شخصیّت و رسالت علی و کیفیّت اعتقاد و سرنوشت مبارزه حسن و حسین و کیفیّت اعتقاد ما به زندگی اجتماعی، کیفیّت تعهد آشتی ناپذیر ما در مبازره با ظلم، با حکام جور و دستگاه فریب مؤثرترین زبان بیان می کند و نشان می دهد که در حال ولو همه ی امکانات فکری و اجتماعی از یک فکر گرفته شود و حتی اگر فردی ببیند برای دفاع از حقیقت هیچ کس نیست باز مسؤل است.

صحیفه، کتاب جماد در تنهائی است و سخن گفتن در سقوط و سنگر گرفتن در شکست، فریاد زدن در خفقان و آموختن در لب های دوخته و سلاح گرفتن یک خلع سلاح شده و با این همه یک کتاب دعا است!

 در مکتب امام سجاد، شیعه حتی در دعا مسئولیت اجتماعی دارد، دعا در مکتب امام سجاد جلوه گاه عمیق ترین«آگاهی ها»است وشور انگیز ترین «عشق ها» و متعالی ترین «نیازها» برای او  و برای هر کس در مکتب امامت درس زندگی و نمونه «نیرو و سرمشق» بودن و اندیشیدن و کارکردن می آموزد.

بزرگترین زندان- که همان «نفس» در فرهنگ و اخلاق ماست - «زندان خویشتن است» می بینیم انسان امروز بیشتر زندانی خود گشته غاست. با عشق، تنها با عشق، می توان از زندان تن آزاد شد. – اگر بتوان – قدرتی که درون هر انسانی است و آن همان شعله خدائی است، همان شعله خدائی که در درون هر انسانی است که همان روح خدا که در آدمی دمیده شده است و برای همین هست که رسالت پیغمبران «ذکر» است « انما انتَ مذکر» چیست؟ ذکر چیست؟ پیغمبر چیزی نمی آورد که به انسان بی افزاید وحی چیزی به آدم اضافه نمی کند، آدم همه ی سرمایه های وجودش را دارد هر چیزی را که خداوند باید به می داده داده است. همان طور که عقل بزرگترین عامل تمدن سازی جامعه  است عشق بزرگترین عامل بوده که انسان متمدن ساخته شود ( نیایش دکتر علی شریعتی)

«نماز بالترین فرضیه و کارخانه انسان سازی است.

شما انقلاب اسلامی کردید که اسلام را ترویج کنید که اسلام و احکام اسلام را پیاده کنید. در اسلام از نماز هیچ فرضیه ای  بالاتر نیست. چطور نماز این قدر سستی می کنید در آن؟ از نماز  این مسائل پیدا می شود. شما پرونده هایی که در دادگستری ها در جاهای دیگر، دادگاه هاست بروید و ببینید، از نماز خوانها ببینید پرونده هست آنجا؟  از بی نماز ها پرونده هست، هر چه پرونده پیدا کنید، پرونده بی نمازها هست. نماز، پشتوانه یک ملت است. سیدالشهدا در همان ظهر عاشورا که جنگ بود آن جنگ بزرگ بود و همه در معرض خطر بودند وقتی یکی از اصحاب گفت که ظهر شده است فرمود: که یاد من آورید نماز را و خدا تو را از نمازگزاران حساب کند و ایستاد در همان جا نماز خواند : نگفت که ما می خواهیم جنگ بکنیم، خیر، جنگ را برای نماز کردند -  جنگ در اسلام یک چیزی نیست که خودش یک مطلبی باشد. جنگ برای این است که آن زباله هایی که هستند آنهایی که مانع پیاده شدن اسلام هستند، آنهایی که مانع ترّقی مسلمین هستند، آنها را از بین راه بردارند. نماز کارخانه انسان سازی  است فحشا و منکر را نماز، نماز خوب فحشا و منکر از یک امتی  بیرون می کند. محراب به آن می گویند یعنی آنجا که حرب از آنجا شروع می شود، محل حرب. امروز این دژهای  محکم را محکم نگاه دارید و نگویید ما انقلاب کردیم حالا باید هی فریاد بزنیم، خیر نماز بخوانید از همه فریادها بالاتر است»  سخنان رهبر کبیر انقلاب درباره ی اهمیت و فلسف و اسرار نماز  

مردی به ساحت امیرالمؤمنین آمد و عرض کرد:« من از نماز شب، محروم شده ام» حضرت فرمود: «گناهانت تو را به زنجیر کشیده اند».

از امام سجاد نقل است در پاسخی که پرسیده: «چه چیزی سبب قبولی  نماز می شود؟» فرمود: ولایت ما اهل بیت و برائت از دشمنان ما.

امام صادق (ع) از پدرشان امام باقر(ع) نقل کرده اند که پیامبر(ص) فرمود: هر چیزی چهره ای دارد چهره ی دین شما نیز نماز است پس هرگز کسی از شما سیمای درسش را زشت ننماید. از کتاب معراج سبز(چهل حدیث نماز) ترجمه ی علی اکبر رشاد

حیات نماز   

این ترکیب ملکوتی و معجون الهی دارای اجزائی است که هر جزئش اسراری نهفته و هرگاه نماز گزار به معنی باطنی نماز که شش است متوجه باشد نماز را زنده ساخته و بدان حیات بخشیده است. و تنها راه پی بردن باطنی نماز که مراعات آن نماز را زنده می نماید و حیات می بخشد در معنای نماز گزار با اسرار نماز آشنا می سازد. همان فرمودۀ حضرت آیة الله العظمی خمینی قدس الله روح العزیز است که می فرماید: در کیفیت استنباط نماز اسرار نماز از ظواهر احکام و آداب و شرایط و اجزاء و ارکان و مقدمات و تعقیبات آن، نشان می دهد تنها راه توجه به راز نماز حفظ  ظواهر  آن است بدون تحجر و جمود، زیرا ترک ظاهر انحراف از راه مستقیم است، و تحجر بر آن مایه ی خمود یعنی همان فرقی که بین جسم (لابشرط) و جماد(بشرط لا) و نیز بین نامه(لا بشرط) و نبات (بشرط لا) است، همان امتیاز بین کسی که با حفظ همه احکام عبادت به حکم آن می رسد . . . ) (رساله شریفه سرالصلوة ص 22 و 21) و اگر کسی با اتمام تکلیف های الهی پی به  باطن آنها نبرد باید یقین داشته باشد که «ظاهر را درست انجام نداده و کسی که بخواهد به باطن برسد بدون راه ظاهر، مانند برخی از صوفیان عوام، او هیچ دلیلی از طرف خداوند ندارد.» «شرح حضرت امام به فصوص»

اول حضور قلب

«لا صلوة الا بحضور قلب» نماز نیست مگر به حضور قلب.

 عوامل حضور قلب در نماز

الف: همانطور که حضرت حق می فرماید:«وَاَضِمِ الصلوة لذکری» نماز را برای یاد من به پای دار، آماده نماز می شود که یاد خدا را در او زنده کند نه از محبت ادای تکلیف به جای آورد نه یا به لحاظ مستفیض شدن از آثار مادی نماز.

ب: حضرت حق را به جهت دوست داشتن عبادت کند زیرا به فرموده حضرت امام صادق علیه السلام عبادت کنندگان سه گروه هستند گروهی از توس پرستیدند آن عبادت مانند فرمانبرداری بردگان است. استدای به نیل به پاداش عبادت خدا کردند و آن عبادت مزدوان است قومی خدا را از روی محبت و عشق به او عبادت کردند و آن عبادت آزادگان است و برترین عبادت است. وسائل الشیعه ج 1 ص 45

ج: نماز گزار به این یقین رسیده باشد که به هنگام اقامه نماز حضرت حق تعالی به او توجه دارد چنان که حضرت صادق می فرمایند: وقتی بنده به نماز ایستاد خداوند متعال به او توجه می کند و توجهش را ازاوقطع نمی کند تا موقعی که سه مرتبه از یاد خدا غافل گردد. (بحار الانوار علامه مجلسی ج 84 ص 241)

د) در حال چرت زدن و خستگی به نماز مشغول شود در چنین  حالی حضور قلب پیدا نشود علی مرتضی امرالمؤمنین می فرماید «در حال خستگی و چرت زدن نماز نخوانید.»

هـ: بهترین اوقات نماز، زمانی را بداند که حال و توجه نشاط باشد چون این حالات یکی از عوامل بسیار مؤثر در پدید آوردن حضور قلب است زیرا حضرت جواد در دعا از حضرت حق تعالی طلب  نشاط در نماز نموده عرضه میدارد: «به پا داشت نماز نشاط و شادابی داشته باشید.»

 و:نماز بهترین زمینه ساز حضور قلب می باشد و این در صورتی نصیب نمازگزار می گردد که به فرمود حضرت علی(ع) «در حال نماز به فکر خودتان نباشید».

ح: در حالی که مشغول نماز می باشید خویش را سرگرم به چیزی ننماید، مثلاً خود رانیاراید . رسول اکرم (ص) حسودی را مشاهده می نماید که در حال نماز باریشش بازی می کند آنگاه می فرماید:« اگر این مرد قلب خاشع داشت اعضاء  و جوراح او هم خاشع بودند چه آن که رعیت تحت نظر راعی و رئیس خودند.»

دوم: تفقه و تفهم

منظور از تفهم دومین مرحله حضور قلب است نمازگزار علاوه بر این که در حال نماز خودش را در برابر خداوند و در حال تکلم با او می داند به معانی کلمات و الفاظ کار نیز توجه داشته باشد.

سوم: تعظیم

چه بسا نمازگزار در بسیاری از اوقات با حضور فلب و درک معنی کلام با کسی سخن می گوید لیکن برای او احترامی قائل نیست ولی در نماز باید بداند در حضور حضرت حق قرار گرفته جلال و عظمت حق محیط بر وجود اوست.

چهارم: هیبت و خشیت

آن زمان که نمازگزار دانست در مقابل چه کسی قرار گرفته استباط وجود مطلقه حق را نمود، علم به عدم موجودیت خویش پیدا کرد به حکم آیه مبارکه «از بندگان خدافقط دانشمندان از خدا می ترسند».

پنجم: رجاء

انسان نمازگزار باید هنگامی که به اقامه ی نماز می پردازد معرفت و یقین به لطف و کرم حق و توسعه رحمت و فضل و احساس او داشته باشد.

ششم: حیاء

نمازگزار در برابر حضرت حق قرار گرفت به این پی می برد که ناپاک را به عالم پاک چه کار است.

آثار و برکات عبودّیت و بندگی

1-   احساس غرور و افتخار

امام زین العابدین علیه السلام در مناجات خود می گوید:

همین افتخار مرا بس که بنده ی تو باشم.

2-   احساس قدرت

انسانی که متصل به خدا شد رد برابر قدرتها و طاغوتها مستکبرین احساس قدرت می کند.

3-   احساس عزت

سوره بقره آیه 45 « از صبر و نماز در برخورد با مشکلات نیرو بگیرید.»

4-   نماز بزرگترین عامل تربیت

سوره بقره آیه 15 «ما قبله ی شما را کعبه قرار دادیم تا مردم بر شما منتی و  حجتّی ندشته باشد.» قبله رمز استقلال، وحدت و هم بستگی است و این ها هم درس های تربیتی نماز است.

5-   احضار ارواح!

بهترین راه کنترل این نفس سرکش آن است که انسان روزی چند مرتبه آنرا در نزد خداوند احضار و غفلت زدائی کند تا از غرق شدن در منجلاب مادیات نجاتش دهد.

6-   ولایت برهستی

قرآن می فرماید: « تقوا برای انسان نورانیّت و بصیرت می آورد یعنی به انسان دیدی می دهد که حق را از باطل تشخیص دهد.

اولین فرمان بدنبال آفرینش انسان، فرمان سجده بود که به فرشتگان فرمود: برای آدم سجده کنید. و اولین کار پیامبر (ص) بعد از ورود به مدینه ساخت مسجد بود.

نماز خروج از خود و پرواز بسوی خداست و نماز پرچم است چنانکه حیات سیاسی و نظامی و قدرت است در برپا بودن نماز نیز این امور مطرح است، و عزت رب و ذلت عبد است.

•  عبادت نشانه ی اراده و قاطعیت انسان است. انسانی که در میان غرایز و تمایلات قرار دارد اگر دل بکند و بسوی خدا برود ارزش دارد، وگرنه فرشتگان که شهوت و غضب ندارند دائماً در حال عبادت اند.
• عبادت گمنامترین انسان زمینی را مشهورترین فرد آسمان می کند.
• عبادت یعنی نگاهی از بالا به تمام هستی.
• عبادت تجدیدعهدوپیمان باخداوتروتاز نگهداشتن حیات معنوی است.

ریشه های عبادت عبارتند از :

1-   عظمت خدا

انسان خویشتن را کوچک و ناچیز شمرده، او را تعظیم و تکریم می کند.

2-   احساس فقر و وابستگی

وجود ما وابسته به وجود خداوند است، و در همه چیز، نیازمند به اوییم. احساس عجز و نیاز انسان را به پرستش خدا وا می دارد.

3-   توجه به نعمت ها

قوی ترین انگیزه برای توجه به خدا و عبادت او می باشد.

4-   فطرت

پرستش، جزئی از وجود و کشش فطری انسان است.

نقش عبادت در زندگی انسان:

1-   باقی ساختن فانی:اگر برای رضای خدا باشد باقی است.

2-   تبدیل مادیات به معنویات:اگر هدف در کارها خدا باشد.

3-   سازندگی فرد و جامعه:نادیده گرفتن هوس ها و تمایلات، تفاخر نداشتن نسبت به یکدیگر و انس گرفتن با خدا و دل بستن به بی نهایت قدرت و کمال تشکر از صاحب نعمت این مسائل در ساختن فکر زندگی فردی و اجتماعی مردم نقش دارد.

اسرار نماز عبارتند از:

• ·        نماز در رهبری به سوی خوشبختی

نماز خود رستگاری و خوشبختی است نه هدایت کننده بسوی آن

«خداوند پاداش شایستگان نکوکاری را که به قرآن چنگ می زنند و نماز را به پا می دارند» و این پاداش، مطمئناً تامین خوشبختی دنیا و آخرت است.

• ·        نماز سرود رهایی و باب رحمت ایزدی

نماز حقیقی، موجب نجات کلی و همه جانبه است. انسان راازآفت ها وآسیب هاو فرجام های ناگواررهامی سازدو باب رحمت یزدان را به رویش می گشاید.

• ·        نماز عبادت فرهنگ ساز

نماز در پیشرفت هنر، و دانش و صنعت بیان شده و می تواند نقش مؤثر در ساختن فرهنگ جوامع داشته باشد.

• ·        نماز شفابخش امراض صعب العلاج

دکتر الکسیس کارل می نویسد: حالت دعا و مناجات، اثری در اعضای بدن ما به جای می گذارد که در نوع خود بی سابقه است. در روز اول آن قدر جالب توجه نیست اما کم کم، وقتی که عادی شد هیچ لذتی نمی تواند با آن برابری کند.

• ·        نماز تسکین دهنده ی دردها

خواندن نماز روزی پنج بار در روز می تواند بهترین برنامه ی تمرین آرام سازی و فراگیری آن باشد. نماز را از اضطرابی که بیماران روانی، همواره از آن رنج مبرند می رهاند.

• نماز در درمان بیماریهای روانی و روان پریشی

امام علی می فرمایند: یاد خدا داروی انواع بیماریهای روانی است.

«ویلیام جمیز آمریکایی» در کتاب تحت عنوان «بهداشت روانی» می گوید:

بچه هایی که تربیت مذهبی دارند از تخیل قوی تری برخور دارند.

دکتر هومای هایسلوپ، می گوید: مهم ترین عامل خواب آرام بخش که من در طول سال های متمادی تجربه وتوجه در مسائل روانی، به آن پی برده ام، همین نماز است.

• ·        نماز اکسیر غم زدا

کسی که نماز او توانسته است روح امید را در او زنده نگه دارد، هیچ گاه نومید نخواهد شد و مغموم نخواهد گشت.

• ·        نماز توان بخش روح و روان

دکتر الکسیس کارل می نویسد:

«نیایش به آدمی نیروی تحمل غم ها و مصائب را می بخششد. قدرت ایستادگی در برابر حوادث بزرگ را به او می دهد.»

• ·        نماز امید بخش ترین عمل

گاندی می گوید:

«دعا و نماز، زندگیم را نجات داده است. بدون آن باید از مدتها پیش دیوانه می شدم. من در تجارب زندگی عمومی و خصوصی خود تلخ کامی های بسیار سخت داشته ام، اگر توانستم براین نا مایدی ها چیره شوم، به خاطر نماز و نیایش بوده است.»

• ·        نماز ایجاد امنیت روانی می کند

حضرت رسول اکرم (ص) خرافه ها و حرکات ناهنجار و جاهلانه را که عرب ها به هنگام ترس از بلایای طبیعی ازخودبروزمی دادند، از جامعه حذف کردند به جای آن نماز آیات را مقرر کردند.

• ·        نماز مائده ای آسمانی برای روح بشر

امام علی (ع) می فرمودند: یاد خدا، غذای جان ها و کلید خودسازی است.

• ·        نماز بزرگترین و محکم ترین پناهگاه معنوی

نماز مشتمل بر عقل، علم، اختیار، حس مسوولیت، اتکا به حضرت حق و قدرت بی انتهای او و قطع امید از اغیار است. بزرگترین سنگر آرامش و استغنای روح انسان است.

• ·        نماز نظم و انضباط

نماز روح نظم را در انسان ایجاد می کند و استمرار نماز این روح را زنده نگه می دارد.

• ·        نماز در تمرکز حواس و حضور ذهن

وقتی قادر باشی که افکارت را پنجاه یا صد بار به طور پی در پی درباره ی موضوعی متمرکز کنی، ناگزیر سایر اندیشه ها و خاطره ها جای خود را به موضوع مورد توجه خواهد داد و سرانجام عادت خواهی کرد که در هر امری ذهن خودرابااراده ی خود متمکز کنی.

• ·        نماز نهال وجود انسان را از طبیعت به فطرت و از خزانه به باغ منتقل می کند

اگر انسان توجه کند که همه ی قدرت ها، قدرتشان از جای دیگر است، فقط به منبع قدرت توجه می کند که خود توجه به خدا، انسان را از سقوط می رهاند.

• ·        نماز بر طرف کننده ی کبر

نیکوترین لباس تو آن است که تو را از یاد خدا غافل وبه غیر مشغول نسازد بلکه به سپاس و یاد بندگیش نزدیک کند.

• ·        نماز در بازداری از فحشا و منکرات

نماز علت تامه ای برای بازداری از گناه نیست بلکه مهم ترین عوامل بازدارنده از آن است. هدف از تشریع نماز، رساندن نمازگزاران به آن صفت بازدارندگی ازگناه است باایجادملکه ی تقوا در انسان.

• ·        نماز در تهذیب اخلاق

از آثار محافظت بر نماز این است که نقص ها و رذیله هایی همچون شتابزدگی، حرص به دنیا، مال پرستی و بی تابی را از وجود انسان می زداید و سعه ی صدر، میل به خیرات، جود و بخشش را که جزء فطرت اوست به جای آن می نشاند.

• ·        نماز دافع غفلت

نماز یومیه و جمعه مهم ترین عامل ذکر و بهترین دافع غفلت است.

• ·        نماز زنده کننده ی خصلت عالی انسانی

اخلاص در نیت – بزرگ دانستن خدا در تکبیر – حاضر دانستن خدا در اعمال – رقت قلب به نیکوکاری – خاموش نمودن حرص و آز

• ·        نماز حافظ دین

نماز مانند ستونی برای دین شماست.

• ·        نماز سبب نزدیکترین نزدیکی به معبود

بالاترین حالت قرب انسان به خدای سبحان، حالت سجود و به خاک افتادن برای اوست و این کاری است که در نماز به طور مکرر اجرا می شود.

• ·        نماز نردبان تکامل

 «الصلوۃ معراج المومن»       «الصلوۃ معراج کل موجود»

اسرار اجتماعی نماز عبارتند از:

1-   استحکام خانواده                                     

2-   پایبندی به رعایت حقوق اجتماعی

3-   ریشه کن کردن فساد

4-   پیرایش روح رحمت و رأفت در اجتماع

اسرار سیاسی نماز:

1-   تبعیت از رهبر صالح و قوانین و مقررات صالحه اسلامی

2-   ایجاد و تقویت روح هدفداری و وحدت هدف در میان امت

3-   آزادی مسلمانان از بند اسارت بیگانگی

4-   نشانه ی حکومت صالحان

5-   عامل صبر و پیروزی

6-   نشانه ی یکرنگی و اتفاق و پایان سرسختی و افتراق

7-   وحدت کلامی در میان مسلمانان

8-   رهایی از چنگ عصبیت ها و عوامل اختلاف

نظام سیاسی مبتنی بر نماز:

1-   نظام توحید

علم متکی بر قبول وجود علت و معلول است و اتفاقی بودن پدیده ها و استقلال ذاتی اشیاء را قبول  ندارد. ویژگی نظام توحیدی در بحث «وحدت امت و رهایی از چنگ عصبیت ها و عوامل اختلاف» مطرح شد و این همه را باید از نماز و سوره ی توحید آن فرا بگیریم.

اگر به وحدت فکری و عملی رسیدیم و تحت تاثیر آن به درجه ای از پیشرفت نایل شدیم که به دیگران وابسته نباشیم و از بیگانگان کمک نخواهیم.

2-   نظام رحمت و حمد

مَن لم یشکر النّاسَ یشکرُ لله (کسی که از مردم تشکر نکند خدا را سپاس نگفته است)

(جامع الاحادیث سیوطی ج 6 نشر اوقاف مصر)

اگر حمد و سپاس خدا رحمت و نعمت او را زیاد می کند. ستودن بندگان نیکوکار خدا و سپاسگزاری از آنان هم موجب افزایش کمی و کیفی کار و خدمتشان خواهد شد.

3-   نظام تسبیح

ذات اقدس او را از هر عیب و نقص پاک و منزه می شمریم و تمام صفات او را کمال می دانیم ما از مطالعه نظام عظیم آفرینش و نظام دقیق اداره ی آن: یعنی کشف قوانین و نوامیس حاکم بر آن می توانیم درس های ارزنده ای را برای اداره اجتماع خود فرا گیریم و به اندازه ی توفیقی که در فهم برنامه جهان بدست می آوریم برنامه بسیار سازنده ای را برای اداره احسن جامعه اسلامی منظم سازیم.

4-   نظام سلامت

نظام صلاۃ ، نظام سلامت است. نظام مدیریت مبتنی بر صلات می تواند ما را به تربیت صحیح خدایی، امنیت و سلامت، رحمت وبرکت و نعمت های بی کران برساند و هر نظام مدیریتی که بر ضد نظام صلات عمل کند، نظامی غیر خدایی، فرعونی، و شیطانی است.

امام صادق (ع) فرمودند:«السلامُ من دُبر کلّ صلاۃ الامانُ»

سلام دادن در آخر هر نماز، موجب امنیت و امان در دنیا و آخرت است.(جامع السعادات مولی مهدی نراقی فصل 100 ) 

آثار نماز اول وقت در دنیا:

• ·        گشوده شدن درهای آسمان

در حدیثی امام صادق (ع) می فرمایند: «وقتی که وقت نماز فرا می رسد، درهای آسمان برای بالا رفتن اعمال باز می شوند.» (وسائل الشیعه ج3 ص 87)

• ·        راندن شیطان

هنگام مرگ ملک الموت شیطان را از کسی که محافظت به (اوقات) نماز کند دفع می کند و شهادتین را به او تلقین می کند. (جامع الاحادیث الشیعه ج4 ص 61)

• ·        موجب خشنودی و بخشش خداوند

در حدیثی از امام صادق آمده است: «اول وقت (رضوان ا... ) موجب خشنودی خداست و آخر وقت (عفو ا... ) موجب غفران و بخشایش خداوند است».

• ·        تأثیر منتظر وقت نماز

امام علی (ع) می فرمایند: «المنتظرُ وقتَ الصلاۃِ بعد العصرِ، زائرُ ا... و حقٌّ علی ا... –عز و جل-اَن یکرمَ زائرۃُ یعطیهُ ما سألَ ؛ هر کس منتظر وقت نماز بعد از عصر است، زائر پروردگار می باشد و بر عهده ی خداوند است که زائر خود را گرامی بدارد و به او هر چه خواهد عطا فرماید ». (الفصال باب الثلاثه حدیث 127، جامع الاحادیث الشیعه ج4 ص78)

(بر گرفته از کتاب آثار و برکات نماز، عباس عزیزی ص77)

انسان درمسیر زندگی با مشکلاتی مواجه می شود که در حل این مشکلات دچار نگرانی و اضطراب می شود برای از بین بردن نگرانی ها به یاد خدا که به فرموده قرآن کریم به انسانها گوشزد می کند که برای درمان اضطراب و نگرانی از ذکر الهی  می فرماید: «الا به ذکر ا. . .  تطمئن القلوب؛ آگاه باشید تنها با یاد خدا دلها آرامش  می یابد» سوره رعد آیه 28

درحدیثی ازعلی(ع)میفرماید:«ذکروالله... یاد خدا روشنی سینه ها و موجب آرامش دلها است»منتخب ص 22

یکی از آثار و برکات مهم نماز آن است که انسان را یاد خدا می اندازد که ریشه و مایه ی اصلی هر ترقی و سعادت است و همچنین عامل اصلی نهی از فحشاء و منکر نیز، همین «ذکرا. . .» می باشد. خداوند در قرآن کریم چنین می فرماید:«و اقم الصلوة لذکری؛ نماز را برای یاد من به پا دارید» سوره طه آیه 12

بزرگترین عبادت و مهمترین پیوند با خالق هستی و نیز مؤثرترین راه برای فراموش نکردن یاد او، نماز است. انسان صبحگاهان از خواب بیدار می شود قبل از هر کاری سراغ نماز می رود تا با یاد خداوند قلب و جان خویش را صفا می دهد و از او برای کارهایش استعانت می خواهدآماده ی سعی تلاش می گردد.

نماز ، نگهبان الهی  (کتاب آثار و برکات نماز در دنیا، برزخ و قیامت از عباس عزیزی ص 20)

جامعه نیاز به نگهبان و پلیس دارد تا حافظ وی در مواقع حوادث باشد، همان طور برای امور زندگی دنیا نیاز به پلیس داریم نماز هم نگهبان انسان است د مواقع خطر حافظ او است،باید از این پلیس الهی غافل نباشیم، دائماً نماز (این نگهبانا الهی) را در همه جا اقامه کنیم.

امام صادق (ع) می فرماید: « انَّ الصَّلوةَ حُجرَظ ا. . . فی الارض؛ همانا نماز نگهبان الهی در زمین است.» بحار الانوار ج 78 ص 199.

معراج مؤمن، ص 21 از همان کتاب

اگر انسان می خواهد پرواز کند و به معراج برسد، تنها از طریق نماز امکان پذیر است. خیلی افراد می خوانند، ولی به معراج نمی رسند، چون که نماز کامل به جا نیاورده اند. پس نماز این قدرت را دارد که انسان را به معراج برساند. در حدیثی رسول خدا(ص):« الصلوة، معراج المؤمن. نماز، معراج مؤمن است» کشف الاسرار ج2 ص676.سرالصلوة ص 7 اعتقادات مجلسی ص 29

نماز بازدارنده از فحشا و منکرات

نماز همان است که در قرآن کریم به عنوان اصل بازدارنده از هرگونه رذایل فردی و مفاسد اجتماعی تعریف شده است:

و اقم الصلوة ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر و لذکر ا. . . اکبر، سوره عنکبوت آیه 45 می فرماید:« نماز را برپادار، یزرا نماز انسان را از کارهای زشت، و ناپسند باز می دارد و یاد خدا بسیار بزرگتر است.»

در حدیث دیگری از رسول خدا(ص) که می فرماید:«هر کس که نمازش او را از فحشاء و منکر باز ندارد، هیچ بهره ای از نماز جز دوری از خداوند حاصل نکرده است.»بحارالانوارج82ص198شهاب الاخبارص 215

و در جای دیگری می فرماید«کسی که مطیع نماز نباشد، نمازش کامل نیست و اطاعت از نماز همان دوری از فحشاء و منکر است. سپس پیامبر(ص) می افزاید: اطاعت و پیروی از نماز به این است که نماز او از فحشاء و منکرات و زشتی ها باز دارد.» بحارالانوار ج82 ص 198

بهره برداری از نماز

امام صادق (ع) می فرماید:«بدان که حقیقت نماز نگهبان الهی در زمین است، پس کسی که می خواهد بداند چه بهره ای از نماز می برد باید ملاحضه کند که نماز چه اندازه او را از زشتی و بدی محافظت می کند و به همان اندازه که حفظ می کند بهره برده است»بحار الانوار ج78 ص 199

نماز وسیله ی پاک سازی از کبر

نماز کلاس تمرین برای تواضع و خشوع در برابر خدا است. رکوع و سجود و سایر اعمال و اذکار نماز درس تواضع را به انسان می آموزد و او را از آلودگی و کبر و سرکشی و خودبینی پاک ساخته و به فرو تنی و تواضع و تسلیم و خلوص در برابر آفریدگار جهان می آراید.

در حدیثی فاطمه زهرا(س) می فرماید:«خداوند نماز را جهت دوری شما از کبر و خودپسندی مقرّر فرمود.»

امام علی (ع) در نهج البلاغه نماز را عامل تنزیه و تزکیه و درمان رهایی از کبر و خود بزرگ بینی معرفی کرده و می فرماید:«خداوند حکیم نماز را برای پاک سازی و جدا سازی انسان از بیماری کبر و خودستایی مقرّر فرمود:«خدا نماز را جهت منزه ساختن انسانها از تکبر مقررداشته است.»»

اما علی (ع) در نهج البلاغه نماز را عامل تنزیه و تزکیه و درمان رهایی از کبر و خود بزرگ بینی معرفی کرده و می فرماید:«خداوند حکیم نماز را برای پاک سازی و جداسازی انسان از بیماری کبر و خودستایی مقرر فرمود:«خدا نماز را جهت منّژه ساختن انسانها از تکبر مقرر داشته است. » »

دوری  شیطان در دم مرگ

کسی که حافظ نماز است، یعنی نماز را در وقتش و با شرایط  کامل به جا می‌آورد هنگام مردن از وجود شیطان راحت است، او حافظ نماز است و نماز هم سبب دفع شیطان

امام صادق(ع) می‌فرماید: همانا «ملک الموت»شیطان را در دم مرگ از کسی که حافظ نماز است دور می‌کند و شهادت اولیا و خدا و رسالت خدارا در هنگام هولناک مرگ به او تلقین می‌کند، یعنی توفیق شهادتین را پیدا می‌کند وسائل الشیعه ج 3 ص 19

سیاه شدن چهره شیطان

رسول خدا می‌فرماید: «نماز چهره‌ی شیطان را سیاه می‌کند.»نهج‌البلاغه ص 396

از آثار دیگر نماز این است که چهره‌ی شیطان را سیاه می‌کند و سیاه مؤمن را نورانی می‌گرداند.

نماز دژ محکم در مقابل شیطان

حضرت علی (ع) می‌فرماید:«نماز قلعه و دژ محکمی است که نماز گزار را از حملات شیطان نگاه می‌دارد.» غرور الحکم ص 56، میزان الحکمه ج 5 ص 367

نماز؛ عامل شکست شیطان

امام زمان (عج) در حدیثی چنین می فرماید:«هیچ چیز مثل نماز بینی شیطان را به خاک نمی کند، پس نماز بوان و بینی شیطان را به خاک بمال.»

نماز سبب رستگاری

قرآن کریم این عوامل را سبب رستگاری و پیروزی و نجات انسان میداند و می فرماید:«قد افلح من تزکی و ذکر اسم ربه فصلی، سوره اعلی آیات 14 و 15، مسلماً رستگار می شود کسی کهخود را تزکیه نماید، و نام پروردگارش را تزکیه نماید و نام پروردگارش را به یاد بیاورید، و نماز بخواند.»

رسیدن به درجه ی عالی

رسول خدامیفرماید:«انسان به وسیله نماز به بالاترین درجه میرسد».

برکات نماز

حضرت علی (ع) می فرماید:«هنگامی که انسان در حال نماز است، اندام و جامه او هرچه پیرامون اوست خدا را تسبیح می گویند» میزان الحکمه ج، ص 377

نمازموجب اجابت دعا

در حدیثی رسول خدا (ص) می فرماید:« نماز موجب اجابت دعا و قبولی اعمال است» بحار الانوار ج82ص1.

سلاح مؤمن

خداوند در سوره ی مائده آیه 91 می فرماید:« شیطان می خواهد میان شما به وسیله ی شراب و قمار و عداوت ایجاد کنئ و شما را از ذکر خدا نماز باز دارد، آیا خودداری خواهید کرد.»

در حدیثی رسول رسول خدا می فرماید: «نماز سلاح مؤمن علیه کافر است»بحار الانوار ج 82 ص 56 و 231

نزول رحمت الهی

امام علی(ع) می فرماید:«الصلوة تُمزلُ الرحمة؛ نماز رحمت الهی را ناز می کند غرور الحکم ص 52 میزان الحکه ج 5 ص 367»

در حدیثی دیگر امام باقر (ع) : فرد مسلمان تا هنگامی که به نماز ایستاد، خداوند نظر رحمتش را از اوقطع نخواهد کرد و انوار الهی شامل اوست. تا وقتی که انسان از نمازش فارغ گردد. بحار الانوار ج82ص227.

نتیجه ترک نماز (جهل حدیث محود شریفی ص 56)

رسول خدا (ص) فرمود: نماز را عمداً ترک نکنید، چون کسی که آن را عمداً ترک نماید ازقلمرو و خدا ورسول او بیرون می رود(منزالعمال ج7 حدیث 19096)

عاقبت ترک نماز

کسی که نماز را عمداَ ترک کند بر درب جهنم، نامش ازدوزخیان نوشته میشود.(کنزالعمال ج7 حدیث19090)

نماز ملاک قبولی اعمال

امام صادق(ع) فرمود:نخستین چیزی که از بنده حسابرسی می شود نماز است، پس اگر نماز پذیرفته شد اعمال دیگرش نیز پذیرفته میشود، چنانچه نمازش رد شود بقیه اعمال او هم قبول نخواهد شد. وسائل الشیعه ج3 ص 22

نماز پرچم اسلام:

رسول خدا(ص) فرمود:«نماز، پرچم اسلام است، مؤمن واقعی کسی است که دل به آن دهد و مراتب حدود و آداب و وقت آن باشد» کنزالعمال ج7 حدیث 18870

نماز  و کارآئی  آن :

امام صادق (ع) می فرماید:«فرشته مرگ، شیطان را از کسی که مراقب نمازاست دور می کند و شهادتین را در هنگام مرگ تلقین می کند (وسئلالشیعه ج3، ص 19)».

 

 

نماز و نورانیت قبله

رسول اکرم(ص) فرمود: نماز هر کس، نوری در دل اوست، پس هر کس خواست قلبش را نورانی کند. (کنزالعمال ج7/ حدیث18973)

نماز موجب رستگاری

رسول خدا (ص) فرمود:

«کسی که بر نماز های پنجگانه محافظت نماید این نماز ها برای او در قیامت، نور و وسیله ی نجات او خواهد بود.» (کنزالعمّال ج7؛ حدیث 18862)

(از کتاب آثار و برکات نماز در دنیاو برزخ و قیامت نوشته ی عباس عزیزی)

آثار رعایت و مراتبت نماز

در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده است:

نماز بر چهار قسمت نوشته شده است:

1-   زمانی که نمازگزار، رکوع و سجود نمازش را کامل به جا آوردو قسمت های نماز را که کامل کرد(این نماز) به آسمان صعود می کند در حالی که نور از تلالو می کند و ابواب آسمان برای او گشوده می شود.

2-   (و خطاب به نماز گزار) می گوید: مرا محافظت کردی، خدایت محافظت کند و ملائکه می گویند درود بر صاحب این نماز.

3-   و زمانی که قسمت های نماز کامل گزارده نشود (به آسمان) صعود می کند در حالی که تاریک و ظلمانی است و ابواب آسمان به رویش بسته می شود.

4-   (و خطاب به نمازگزار) می گوید: ضایع کردی آن را، خداوند تو را ضایع کند، در این حال نماز را به چهره ی (این نمازگزار) می زنند. (الوسائل ج1 ص 173)

نماز وسیله ی خاموشی آتش ها

رسول خدا در حدیثی می فرماید: «هیچ نمازی نیست مگر این که چون وقت آن فرا می رسد فرشته ای در پیش روی و پس ندا می کند: ای مردم برخیزید به سوی آتشی که بر پشت خود افروخته اید، تا آن را با نماز خویش خاموش کنید.»(محجة البیضاء ج1 ص339)

تأثیر مداوم کوبیدن درب خانه ی خدا

پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: «همانا نمازگزار درب خانه ی خداوند را می کوبد و هر کس پیوسته دری را بکوبد، عاقبت به روی او باز خواهد شد.»

نماز و شست و شوی گناهان:

رسول خدا (ص) در حدیثی می فرمایند: «اگر کنار خانه شما نهری باشد و در آن هر روز پنج نوبت خود را شست وشو دهید آیا در بدن شما چیزی از آلودگی می ماند؟ هرگز (انسان از آلودگی پاک می شود) نماز نیز مثل نهر جاری و روانی است که هرگاه بر پا می شود گناهان را می شوید و از بین می برد.» وسائل الشیعه ج2، ص7

(اسرار و آثار نماز ص40 از عباس عزیزی)

امام رضا علیه السلام در حدیثی طولانی چند اثر از آثار نماز را چنین بیان می کند:

1-   نماز اقرار به ربوبیت خدا و نفی هر گونه شریک برای او و ایستادن با کمال و خضوع و کوچکی و بیچارگی در پیشگاه خداست.

2-   ایستادنی که با اعتراف به گناه و درخواست آمرزش گناهان پیشین و نهادن صورت بر زمین، 5 نوبت در شبانه روز به احترام عظمت خدا مقرون می باشد.

3-   نماز موجب یاد خدا و دوری از غفلت و سرکشی و باعث خشوع و فروتنی و اشتیاق، خواهان طلب افزایش معنوی مادی است.

4-   نماز انسان را به مداومت بر ذکر خدا در شب و روز بر می انگیزاند تابنده مولا و آقا و مدبر و آفریدگارش را فراموش نکند. چرا که فراموش کاری موجب طغیان و سرکشی خواهد شد.

5-   انسان در حال نماز در پیشگاه خداوند و در یاد خدا است. همین حالت است که او را از گناهان باز می دارد و از انواع تباهی ها جلوگیری می نماید. بحار ج 82ص261میزان الحکمه ج5 ص376 وسائل الشیعه ج 3 ص4

(اهمیت و فضیلت نماز  چهل حدیث از محمود شریفی ص 29)

ارزش نماز : برای بیان ارزش نماز همین بس که امام صادق (ع) می فرماید:«یک نماز واجب از بیت حج بهتر است، و یک حج از صدقه دادن خانه ای پر از طلا بهتر است، آنگونه که آن را صدقه می دهند تا آن که چیزی در آن نماند» (بحار الانوار ج82ص 227

برتری نماز:  علی (ع) می فرماید:«شمارا به نماز و مراقبت از آن سفارش می کنم چون که نماز برترین عمل و ستونی دین شماست» (بحار الانوار ج82ص209)

اهمیت نماز: پیامبر اکرم(ص) می فرماید:«هیچ گاه وقت نماز نمی رسد مگر اینکه فرشته ای در میان مردم ندا می دهد که: ای مردم به پا خیزیدو با نماز خود آتش هایی را که بر افروخته اید خاموش کنید.» (بحار الانوار ج82 ص 209)

برکات نماز: حضرت علی (ع) می فرماید:«هنگامی که انسان مشغول نماز است بدن و لباس و هرچه پیرامون اوست خدا را تسبیح می گویند.»(بحار الانوار ج82ص213)

جایگاه نماز: رسول گرامی (ص) می فرماید:«جایگاه نماز  در دین همانندسر است نسبت به بدن»(کنز العمال/ج، حدیث18972)

نماز و پاکی روح: رسول خدا (ص) فرمود:« نماز پنج گانه همانند نهر آب گوارائی است جلوی درب خانه شماست چنانکه کسی هر روز خود را پنج بار در آن بشوید هیچگونه چرکی باقی نماند.» (کنزالعمال/ ج7/ حدیث 18931)

نماز و پیمان خداوند: رسول خدا(ص) فرمود: «خداوند متعال فرمود: بر امّت تو تماز های پنجگانه را واجب کردم و با خود پیمان بستم که هر کس مراقب آن نمازها و وقت آنها باشد او را به بهشت داخل کنم ولی که مراقب آنها نباشد من تعهدی نسبت به او ندارم» (کنز العمال ج7 حدیث 18872)

نماز و یاد خدا: امام باقر (ع) فرمود: یاد خدا نماز خوان ها بالاتر از یاد آن ها از خدا است. آیا نمی بینی که خداوند می فرماید: مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم. (بحارالانوار ج82ص199)

نماز و رحمت خدا: امام علی (ع) هرگاه کسی به نماز می ایستد شیطان حسودانه به او می نگرد، به خاطر آنکه می بیند رحمت خدا او را فرا گرفته است. (بحارالانوارج 82/ ص207)

نماز و ترک گناه: روایت شده که جوانی ازذانصار با رسول خدا(ص) نماز می خواند و مرتکب گناه هم می شد، این موضوع برای رسول خدا (ص) بیان شد. پیامبر اکرم(ص) فرمود: نمازش روزی او را از گناهان باز خواهد داشت، سپس طولی نکشید که توبه کرد. (بحارالانوار ج 82ص 350)

اهمیت وقت نماز (از چهل حدیث محمود شریفیص41)

امام صادق (ع) فرمود: «وقتی نماز واجب می خوانی آن را در وقت خودش چنان بخوان که گویا دیگر هرگز به نماز  موفّق نشوی.»

رسول خدا فرمود:«خداوند متعال فرمود: من تعهدی نسبت به بنده ام دارم که اکگر نماز را در وقتش به پا دارد او را عذاب نکنم ولی بی حساب او را به بهشت ببرم.» (کنزالعمال/ ج7/ حدیث 19036)

رسول خدا(ص) فرمود: «محبوب ترین کار نزد خدا عبادت است: از نماز در وقت، سپس نیکی به پدر و مادر، بعد جهاد در راه خدا.» (کنز العمالج7 حدیث 18897)

سبک شمردن نماز

رسول خدا (ص) فرمود: «کسی که نماز را سبک شمارد از من نیست و خشم ه خدا او را در حوض کوثر بر من وارد نخواهد شد.» (بحار/ ج82/ ص 224)

امام صادق(ع) می فرماید:«شفاعت ما به کسی که نمازش راسبک بشمارد نمی رسد.» (بحار ج82/ ص 227).

نماز ابعاد مختلفی دارد یک بعد آن این است که نماز گناهان را از بین می برد بعد دیگر آن این است که مانع گناهان می شود البته بستگی به خود نمازگزار هم دارد که نمازش را کامل به جا آورد خداوند گناهان او را می بخشد در حدیثی از امام صادق(ع) می خوانیم«کسی که دو رکعت نماز به جای آورد و بداند که در نماز چه می گوید و بعد از اتمام هر نماز گناهی بین او و خداوند باشد خدا او را می بخشد.»(بحار الانوار ج84ص 240) نماز گناهان را مانند ریزش برگ درختان فرو می ریزد.

امام صادق(ع) می فرماید هر کس دو رکعت نماز بخواند و بداند چه می گوید ازنماز فارغ می شود در حالی که میان او و خداوند عزوّجل گناهی نیست، مگر خداوند برای او می بخشد. (بحار الانوار ج84ص 240- اصول وافی ج2 ص 100 ) 

کسانی که در دنیا زیاد نمی خوانند نتیجه اش را هم در دنیا و هم در بزرخ و هم در آخرت می گیرند در حدیثی  از رسول خدا (ص) آمده است اکثر کسانی که در دنیا زیاد نماز می خوانند در آخرت صاحب زوج زیادی خواهند بود و همچنین رسول خدا می فرماید مادامی که تو در نماز هستی  درب پادشاه فرمانروا را می کوبی هر کس که درب پادشاه را زیاد بکوبد برای او باز می شود(بحار ج77، ص80)

نماز سری در برابر گناهان آینده است: چرا که روح ایمان را در انسان  تقویت می کند و نهال تقوا را در دل پرورش می دهد و می دانیم ایمان و تقوا نیرومندترین شد در برابر گناهان است و این همان چیزی است که در قرآن کریم به عنوان نهی از فحشا و منکر بیان شده است و در احادیث  متعدد نیز می خوانیم افراد گناهکاری بودند که شرح حال آنها را برای پیشوایاناسلام بیان کردند اما آنها فرمودند:« غم مخورید نماز آنها را اصلاح می کند» و کرد.

آثار و برکات نماز در برزخ    

نمازعامل عبور ازصراط

رسول خدا (ص) می فرماید: نماز حد از عبور صراط است. خیلی از افراد هنگام عبور از صراط پایشان می لغزد بهترین حدازعبورازصراط نماز است.

امام صادق (ع ) می فرماید: اکرخدا از کسی دورکعت نمازش را قبول کنداوراعذاب نمی کند.

آثار نماز جماعت در برزخ

یکی از مواردی که سبب می شود فرشته ها در قبرمأنوس انسان شوند شرکت در نماز جماعت است.

امام باقر (ع ) می فرماید : « کسی که رکوعش تمام وکامل باشد هرگز دچار وحشت قبر نمی شود» (مواعظ العددیه ص 243 ) «برای نجات از وحشت قبردو رکعت نماز  در سیاهی شب به جا آورد. » (بحارج 87 ص 160 )

آثار رفتن به مسجد در برزخ

رسول خدا (ص ) می فرماید: « کسی که دوست دارد قبرش تاریک نباشد مساجد را نورانی کند » و(مستدرک الوسائل ج 3 ص 366 ) و « کسی که برای نماز جماعت به سمت مسجد روان است برای هر قدمش هفتاد هزار حسنه می باشد و درجاتش به همین مقدار بالا می رود وچنانچه در این بمیرد خداوند هزار ملک را مأمور می کند که درقبر مونس او باشند وتا قیامت برایش استغفار کنند » (مجموعه الاخبار ص 226 )

نماز های مؤثردر عالم برزخ

1-   نماز وحشت  2- نماز شب اول قبر، سیدبن طاووس از حضرت رسول(ص ) روایت کرده که فرمود : « نمی گذرد برمیت ساعتی سخت تر از شب اول قبرپس رحم کنید مردگان خود را به صدقه واگرنیافتی چیزی که صدقه بدهی پس یکی از شمادو رکعت نماز بخواند ودررکعت اول حمد یک مرتبه وسه مرتبه سوره توحید دو مرتبه ودر رکعت دوم حمد یک مرتبه وسوره تکاثر ده مرتبه وسلام دهد وبگوید صلوات برمحمد وآل محمد وثواب این دو رکعت را هدیه کردم به نام میّت ، پس حق تعالی می فرستد همان ساعت هزار ملک به سوی قبرآن میّت هر ملکی جامه ای وحلّه ای وتنگی قبراو را وسعت دهد تا روز نفخ صوربه نماز کننده به عدد آنچه آعتاب بر آن طلوع می کندحسنات ، وبالا برده می شود برای اوچهل درجه » ( سفینة البحارج 2 ص 47 )

آثار وبرکات نماز درقیامت 

نماز توشه آخرت

بهترین توشه ای که ازدنیا برای آخرت باید ذخیره کنیم ، نماز است . توشه های مادی فقط دردنیا کاربرد دارد، این توشه ی معنوی بینی نمازهم دردنیا وهم دربرزخ وهم در آخرت کاربرد دارد.

در حدیثی رسول خدا (ص ) می فرماید : « الصّلاة زاد للمؤمنٍ من الدّنیا الی الاخرة  با نماز زاد وتوشه مومن در دنیا برای آخرت است » بحار ج 82 ص 232 .

نماز عامل ورود به بهشت

در حدیثی از امام صادق (ع ) می فرماید :

« همانا پروردگار شما مهربان است عمل کم را تقدیر می کند هر آینه انسان دو رکعت نماز محض خدا به جا آورد خداوند به سبب آن او را وارد بهشت می کند » (مستدرک الوسائل ج3 ص 316 )

کسی که غیر از نماز های واجب دوازده رکعت دیگر به عنوان نماز مستحبی به جا آورد مستحق خانه ای از بهشت خواهد بود. رسول خدا (ص ) در حدیثی می فرماید « نماز موجب فتح وگشایش درهلی جنّت برای او می باشد و مهریۀ حورالعین وثمن وبهای بهشت است.» مکارم الاخلاق ص 461 .

نجات از عذاب بوسیله نماز

عبدالرحمن بن سمره نقل کرده است روزی خدمت رسول گرامی اسلام(ص ) بودم حضرت فرمودند من دیشب عجایبی دیدم گفتم یا رسول الله چه دیدید ؟ برای ما بیان بفرمایید حضرت فرمودند « دیدم مردی از امّت مرا که ملائکه عذاب اورا محاصره کرده بودند دراین حال نمازش آمد ومانع از عذابش شد.» (وسائل الشیعه ص35 ،بحار ج 82 ص 204 )

تأثیر عمیق نماز درانسان  ( از کتاب نماز چیست ؟ از شهید مظلوم آیت ا... بهشتی ) ص 37

این است نماز اسلام که باید آن را سرود توحید ویکتا پرستی ، سرود حفظ شخصیت انسان ، سرود پاکی فضیلت ، سرود صلح وصفا با همه ی بندگان نیکوکار خدا نامید. سرودی که همه مسلمانان باید روزی پنچ بار بخوانند تا یاد خدا وملکات عالی انسانی همواره در آنان زنده بماند واز انخراف از راه راست خدا، از آلودگی به شرک، از خود باختگی در برابر زیبایی ها، یا مرعوب شدن دربرابر قدرت های خودکامه، از ناسازگاری با بندگان نیکوکارخدا وازمفاسد دیگرروحی مصون بمانند. درست مثل سرودی که سربازان صبح و  شام می خوانند تا روح سلحشوری در آنان زنده بماند، یا سرودی که پیشاهنگان می خوانند تا روح نیکوکاری در آنان تقویت شود. قرآن کریم درباره تأثیر عمیق نماز درانسان می گوید « آنچه از کتاب برتو وحی شده برخوان ونماز را به پا کن که نماز جلوی کارهای زشت وپلید را می گیرد واز همه مهمتر یاد خدا است وخدا می داند شما چه می کنید.» سوره عنکبوت آیه ی 29

نماز به آدمی نشاط معنوی خاص می دهد واز پژمردگی و افسردگی روح جلوگیری می کند.

نماز یک نوع تمرین وظیفه شناسی است . کسی که به نمازهای روزانه پای بند باشد لااقل خود به انجام یک وظیفه مقیّد کرده وعادت داده وهمین عادت مانعی دربرابر بی بندوباری وسهل انگاری اونسبت به وظایف دیگر وکمکی به پیشرفت اودر زندگی است.

ترجمه سوره بفره آیه 2 می فرماید: « درراه زندگی از شکیبایی ونماز کمک بگیرید هرچند نماز خود، کار سنگینی است،  برفروتن ها، که عقیده دارند سرانجام پیش خدای خویش می روند وبه سوی او باز می گردند.»

چگونه می توان میان جوان ونماز پیوند آفرید ؟

هستی زیباست همراه با تقارن ها تناسب ها و هندسه ی شگفت وچشم نوازی که تأمّل وتفکّردر آن روح وجان را با شکوفایی بالندگی می برد و جوان نیز زیباست عواطف جوشان آرمان جویی شور نشاط وزیبایی خواهی فشای زندگی جوان را پرکرده است نماز هم زیباست فرصت زیبا شدن روح پیوند با همه ی زیبایی  همه خوبی برای رسیدن به کرانه های کمال ومجال سخن بر سر این است که چگونه می توان میان جوان ونماز وبه دیگر زبان میان دو زیبایی پیوند ویگانگی آفرید. پرسش جدی این است که چرادرنسلی  که به دلیل زیبایی جویی نمی تواند از کنار زیبایی روح (نماز ) ساده بگذرد اقبال واستقبال و نشاط نمازراچگونه ببینیم ؟

درست تر ورا ست تر آن است که روح عریان نماز که تماشاگه همه ی رمزو رازها و زیباهاست هنوز در معرض دید جوان قرار نگرفته است روش های جذّاب وزیبا در لبعاد گرایش وکشش به کار گرفته نشده و آنان که منادیان و ناشران فرهنگ نمازند عمدتاٌ شیوۀ انتقال و ارتباط با جوان را نمی دانند. آیا یک هدیه ی زیبا را با خشونت بی مهری وسردی و رفتاری غیر زیبا می توان عرضه کرد وبه تأثیر وتحولی عمیق دل بست ؟ اگر آموخته ایم که « من له صبّی فلیتصاب » این نه بدان معناست  که تنها زبان کودکانه باید داشت که روش منش ودانش ارتباط کودکانه رانیز باید به دست آورد. زبان تنها کلام نیست که هر آنچه ابزار وزمینه سازارتباط است ، « زبان » است. در ارتباط چاره چند عامل مصمم وتعیین کننده وجود دارد که حذف یا نادیده گرفتن هرکدام به اختلال در ارتباط می انجامد.

ارکان ارتباط عبارت اند از:

1- ارتباط گیرنده2- مخاطب ارتباط 3- پیام ارتباط

4- شیوه ارتباط    5- ابزار ارتباط   

ما عادت کرده ایم که در ناکامی های خود بلافاصله مخاطب را متهم کنیم و به تبرئۀ خویش بپردازیم . اگر مخاطب از سخن و رفتار ما تأثیر نپذیرفت در دادگاهی که به سادگی وسرعت تشکیل می دهیم به داوری می پردازیم که حرف شنو نیست حقیقت پذیر نسیت زیربار نمی رود. ریبانی شکننده تر: نرود سیخ آهنین در سنگ ( ما که شنیده ایم که شخص بگوید : نکند نقص در من باشد نکند نحوۀ بیان من محتوای بیان من وابزاری که به کار گرفته ام نامناسب باشد نکند ناساختگی من از تأثیر سخن کاسته است که در اسلام همه چیز به شرط من است توکیستی که سخن می گویی ؟ اگر جریان تهذیب وتقوا از قلمرو روح وقلبت عبورنکرده باشد منتظر تأثیر مباش که هر کس به علم خویش عمل نکند موعظه ونصیحتش همچون لغزش قطرات باران از سطح سنگ لغزان فرو خواهد ریخت ( برقلب ها اثر نخواهد گذاشت ) پس در بی تأثیری کلام نخست باید درخود تردید کنیم در روش ها در منش ها و حتی در دانش خویش وبعد تعبیر لطیف وگویایی امیر بلاغت تقوا پیشگان نفس خویش را متهم می دارند .برهمین اساس تحلیل ونقد وضعیت موجود ارتباط ما با نسل جوان و یافتن راه کارها وروش های مناسب در گسترش وتعمیق فرهنگ نماز میان نسل جوان لازم است.

در زمینه ارتباط با مخاطب های جوان به مرور برخی کاستی ها وضعف ها می پردازیم ودر حد توان وامکان روش هایی را پیشنهاد می کنیم.

روان شناسان ارتباط ، ارتباط را دارای دو بخش می دانند:

الف) هدایت کردن  ب) همدلی کردن

ما معمولا در هدایت کردن ، نصیحت کردن و باب موعظه های کشدار و طولانی را گشودن قهرمانیم اما در همدلی نه و به همیین دلیل پل های ارتباط را می شکنیم و توان تأثیر گذاری را به حداقل می رسانیم وقتی جوان احساس کند در موضع موعظه نشسته ایم وتنها از او گوش انتظار داریم چیزی به نام پذیرش وتسلیم اتفاق نمی افتد برای توفیق در ارتباط باید به همدلی رسید همدلی نیازمند چند مسئله است:

-         درک ذهن و ضمیر جوان

-          انعطاف

-         صبوری

درک شرایطی که جوان در آن به سر می برد موقعیت روحی و روانی جوان و انعطاف یا به بیان قرآن « تنزل » از دنیای خویش به دنیای جوان و صبوری در مقابل گفتارو رفتار اوشرایطی فراهم خواهد ساخت که جوان قلبش را به ما بسپارد و در پی آن ذهن واندیشه ی وی نیز کاملا ً تسلیم ما شود همه این مفاهیم را در این مفهوم قرآنی  می توان خلاصه کرد که خداوند به پیامبرش فرمود اگر تند وخشن بودی همه از دوروبرت پراکنده می شوند.